Vzw Velo en ontwerper Sep Verboom vinden elkaar.

Een unieke designlamp van designer Sep Verboom in huis halen? Goed idee, zeker als je weet dat de lamp is gemaakt van een gerecupereerd fietsstuur door de medewerkers van vzw VELO in Leuven, mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. “Je moet een balans vinden tussen het sociale, het duurzame en het economische”, vertelt de ontwerper.

Voor mij is de context waarin een design tot stand komt minstens even belangrijk als het resultaat. Ik breng mensen samen en betrek hele gemeenschappen om tot een duurzaam en sociaal verhaal te komen. Dat doe ik onder de koepel van mijn platform Livable, waar ik onder meer samenwerk met gemeenschappen in de Peruaanse Amazone, Indonesië, maar evengoed in Leuven. Mijn engagement voor sociaal geëngageerd design leverde mij in 2020 de prestigieuze titel 'Designer of the Year' op van Biennale Interieur. In 2018 won ik de Belgische Henry Van De Velde Award voor Jong Talent.

Volmaakt, een kennis- en expertisecentrum rond sociaal design, bracht mij in contact met vzw VELO. "We hebben verschillende sociale-economiebedrijven bezocht. We keken naar het materiaal waarmee ze werkten, wat de mogelijkheden waren. Bij VELO zag ik kansen. Ze hebben grote ateliers en fietsen in overvloed. Door fietsen te herstellen en stukken te vervangen, verlengen de medewerkers de levenscyclus van het product. Een sterk en duurzaam verhaal."

Maar natuurlijk is de instroom aan fietsen in een fietsstad als Leuven enorm groot. Niet alles valt nog te repareren. Dus is er een overschot aan onderdelen waar niets meer mee aan te vangen is. Veel banden, die trouwens moeilijk te recycleren zijn, en oude fietsframes die uiteindelijk naar de schroothandel gaan. De afgedankte fietsen liggen in containers, letterlijk in een steegje achter de ateliers. Uiteindelijk wordt al dat staal en aluminium wel gerecycleerd, maar het kost veel energie om het te smelten tot een nieuwe grondstof. Hoe langer je iets kan hergebruiken of herbestemmen, hoe beter. Dus ging ik aan het ontwerpen.

De afgedankte sturen bleken het meest geschikt. "Daar komt mijn expertise als ontwerper naar boven. Frames bleken niet echt geschikt, ze komen in te veel verschillende vormen. Je hebt een minimum aan uniformiteit nodig in vorm en materiaal, zodat je een rode draad vindt. Want als koper wil je weten wat je koopt. Elke lamp is wel telkens een uniek product maar er moet toch een eenheid in de hele lijn zitten. Ook voor de productie zelf is uniformiteit belangrijk. Zo kunnen de medewerkers van VELO een kleine productielijn opzetten. Door het aantal handelingen duidelijk te bepalen, geef je de medewerkers handvatten en kan iedereen efficiënt werken."

Mijn idealisme is groot, maar gaat niet ten koste van mijn economische realisme. Een ontwerp moet uiteindelijk vermarktbaar zijn. "Ik heb heus wel een periode gehad waarbij ik vooral idealistisch was en weinig oog had voor de rest. Wat naïef dacht ik al snel dat het allemaal wel zou lukken als een product maar een sociaal en duurzaam verhaal had. Maar nu weet ik dat je een balans moet vinden tussen het sociale, het duurzame en het economische als je wilt dat een ontwerp een succes wordt op langere termijn. Niet alleen voor mij als ontwerper, maar voor alle mensen die ik heb meegenomen in het verhaal."

Hetzelfde geldt voor de sociale economie. "Sociale-economiebedrijven streven ernaar steeds minder afhankelijk te zijn van subsidies. Met meer ‘reguliere’ opdrachten die hen helpen op langere termijn te blijven draaien. De creatieve sector is daarbij een nieuwe partner. We kunnen elkaar voeden en uitdagen. Ontwerpers die een beroep doen op de sociale economie moeten dingen op een andere manier benaderen. Niet op een grote, industriële schaal maar kleinschaliger, menselijker."

Een mooi sociaal verhaal, maar vooral ook een mooie en unieke lamp. En die kan jij in huis halen via deze link.